Fotograferen met tegenlicht is een techniek waarbij het onderwerp tussen de fotograaf en de lichtbron in staat. In plaats van het licht op het onderwerp te laten vallen, worden silhouetten en schaduwen gecreëerd. Op deze manier kunnen de resultaten verbluffend zijn. Toch is het fotograferen met tegenlicht niet altijd makkelijk. Het brengt extra uitdagingen met zich mee die zelfs doorgewinterde fotografen soms kunnen ontmoedigen.
In deze blog leg ik je uit hoe je tegenlicht goed kunt toepassen om je foto’s een extra dimensie te geven. Om je nog meer te inspireren heb ik er veel voorbeelden in gezet van hoe je tegenlicht goed kunt inzetten in je fotografie.
Wat is tegenlicht?
Tegenlicht ontstaat wanneer de lichtbron zich recht tegenover de fotograaf bevindt. Dit effect kan zich voordoen in verschillende situaties, zoals wanneer je foto’s maakt tegen de heldere stralen van de zonsondergang, met fel licht van straatlantaarns ’s nachts, of zelfs bij gebruik van een externe flitser in een donkere omgeving. Fotograferen met tegenlicht komt veel voor in de fotografie. En hoewel het uitdagend kan zijn, biedt het ook veel mogelijkheden om unieke foto’s te maken. Het omgaan met tegenlicht vraagt om wat oefening en inzicht om er voordeel uit te halen.
Camera-instellingen voor fotograferen met tegenlicht
Voordat je begint met fotograferen met tegenlicht, is het essentieel om je camera-instellingen zorgvuldig te overwegen. Hier zijn enkele belangrijke camera-instellingen om in gedachten te houden.
Gebruik de belichtingscompensatie
Een van de eerste stappen bij het omgaan met tegenlicht is het aanpassen van de belichtingscompensatie. Dit stelt je in staat om de belichting handmatig te verminderen, waardoor de overbelichting die vaak optreedt bij tegenlicht wordt gecorrigeerd. Begin met een positieve belichtingscompensatie van bijvoorbeeld +1 en pas deze indien nodig aan.
Fotografeer je om de M-stand? In de M stand stel je zelf de sluitertijd en diafragma in. Ook de ISO-waarde kun je zelf instellen wanneer je deze op handmatig zet. Laat je belichtingscompensatie dan altijd op 0 staan. Wanneer je camera op de M-stand staat met de ISO op handmatig, dan verschijnt de lichtmeter op het display van je camera of in de zoeker. Die geeft aan of je foto goed belicht gaat zijn met de instellingen die je hebt ingesteld. De lichtmeter houdt geen rekening met tegenlicht dus je kunt dan het beste de belichtingsinstellingen van je camera zo aanpassen dat je lichtmeter een positieve waarde aangeeft. Bijvoorbeeld +1 of +2. Experimenteer hier gerust mee want geen lichtsituatie is hetzelfde.
Kies voor een lage ISO-waarde
Kies een lage ISO-waarde (zoals 100 of 200) voor de hoogste beeldkwaliteit en om ruis te minimaliseren. Een lage ISO zorgt ervoor dat de camera minder gevoelig is voor licht, wat handig kan zijn bij fel tegenlicht.
Daarnaast is het dynamisch bereik van je camera hoger bij een lagere ISO. Dat wil zeggen dat je minder snel uitgebeten delen in een foto hebt waar de doortekening verloren gaat.
Kies een klein diafragma
Een kleiner diafragma (grotere f-getal) kan helpen om de hoeveelheid licht die de lens binnenkomt te verminderen, waardoor overbelichting wordt geminimaliseerd. Dit kan ook leiden tot een grotere scherptediepte, wat handig kan zijn als je zowel het onderwerp als de achtergrond wilt vastleggen.
Wanneer je een heel klein diafragma kiest, zoals bijvoorbeeld f/22, dan gebeurd er iets interessants. Elke felle lichtbron in je foto zal veranderen in een ster. Dit kan een leuk effect opleveren.
In de onderstaande video laat fotograaf Rik van den Hurk zien hoe je van de zon een sterretje maakt.
Sluitertijd
Experimenteer met de sluitertijd om het juiste evenwicht te vinden tussen het vastleggen van details in het onderwerp en het beheersen van de hoeveelheid licht die op de sensor valt. Een snellere sluitertijd vergroot de kans op een scherpe foto. Een (te) lange sluitertijd kan juist bewegingsonscherpte veroorzaken. Vooral in de donkere situaties, bijvoorbeeld bij ondergaande zon, moet je hier extra op letten.
Fotografeer in RAW
Fotografeer in het RAW bestandstype als je camera deze optie biedt. Dit geeft je meer flexibiliteit bij het bewerken van foto’s achteraf, waardoor je de belichting en andere instellingen kunt aanpassen zonder verlies van beeldkwaliteit. Zeker bij tegenlicht zul je al snel de belichting moeten corrigeren in de nabewerking. Dank aan het ophelderen van schaduwen of het dempen van de hoge lichten. Dit is enorm belangrijk bij tegenlicht. Je kunt zoveel meer uit je foto halen. Hieronder een foto van een situatie met tegenlicht, met en zonder beeldbewerking.
Het begrijpen en beheersen van deze camera-instellingen is cruciaal om het beste uit fotograferen met tegenlicht te halen. Het stelt je in staat om de uitdagingen van tegenlicht te overwinnen en tegelijkertijd je creatieve visie tot uiting te brengen.
Creatief fotograferen met tegenlicht
Fotograferen met tegenlicht biedt een mooie kans om te experimenteren met licht en creativiteit. Hier zijn enkele originele ideeën om je te inspireren.
Fotografeer een silhouette
Een van de meest bekende en toch tijdloze technieken bij fotograferen met tegenlicht is het vastleggen van silhouetten. Plaats je onderwerp tussen de camera en de lichtbron en laat hun contouren afsteken tegen de heldere achtergrond. Dit kan variëren van mensen die de horizon aftekenen tot herkenbare objecten zoals een elektriciteitsmast.
Experimenteer met lensflare
Profiteer van de lichtstralen die rechtstreeks in je lens schijnen door ze bewust in je compositie op te nemen. Dit kan een mystiek en dromerig effect creëren dat de foto een unieke sfeer geeft. Experimenteer met de positie van de lichtbron om verschillende lensflares te verkrijgen.
Ga op zoek naar reflecties
Als je tegenlicht gebruikt in combinatie met wateroppervlakken, kun je prachtige reflecties vastleggen. Denk aan een weerspiegeling in een meer bij zonsondergang of de lichten van een stad die glinsteren op een natte stoep of weg.
Gebruik je flitser om het onderwerp op te lichten
Tegenlicht wordt vaak ook gebruikt in de portretfotografie. Een veel gebruikte techniek is om zelf een tegenlicht te maken met een flitser of een lamp. Dat effect noem je het ook wel ‘hair light’. En dat is een logische naam want het het tegellicht wordt vaak gebruikt om de haren bij een portret wat op te lichten zodat deze niet opgaat in de achtergrond. De onderstaande foto is daar een goed voorbeeld van. De fotograf heeft een flitser achter het model gezet om zo zelf een tegenlicht in beeld te brengen. Daardoor schrijnt het licht door haar haren en strijkt over het gezicht van de man. Zonder deze flitser zouden deze mensen net zo donker zijn als de achtergrond.
Fotograferen met tegenlicht - Waar moet je op letten?
Tegenlicht kan voor fotografen een uitdagende situatie vormen om verschillende redenen. Allereerst kan lensflare, wat ik hierboven al genoemd heb als voordeel, optreden wanneer lichtstralen direct in de lens van de camera schijnen. Daardoor kunnen ongewenste vlekken en cirkels in het beeld ontstaan. Een lensflare kan dus ook nadelig werken. Met een zonnekap op je lens, kun je de kans op lensflare verminderen.
Daarnaast is overbelichting een voortdurende zorg bij het fotograferen met tegenlicht, omdat het intense licht vaak de neiging heeft om de camera’s lichtmeting te misleiden, wat resulteert in verlies van detail in de hooglichten. Bovendien kunnen silhouetten, hoewel creatief gebruikt, ook resulteren in het verlies van belangrijke details in het onderwerp. Daarom is het belangrijk om goed te weten hoe je met tegenlicht om moet gaan als je gaat fotograferen met tegenlicht.
Tips voor fotograferen met tegenlicht
Om je goed op weg te helpen, heb ik hieronder een aantal belangrijke (technische) tips die je helpen met het maken van een goede foto met tegenlicht.
Maak gebruik van een zonnekap
Een zonnekap is als een parasol voor je lens en voorkomt dat ongewenst licht vanuit verschillende hoeken in de lens valt. Dit vermindert de lensflare, die kan optreden als je tegen de zon in fotografeert. Lensflare kan een mooi effect opleveren, maar kan ook in de weg zitten. Door een zonnekap op je lens te plaatsen, maak je scherpe en contrastrijke foto’s zonder de hinderlijke lichtvlekken. Althans, minder kans op lichtvlekken. Want ook met een zonnekap kun je flare in je beeld krijgen.
Maak gebruik van je histogram
Wanneer je fotografeert met tegenlicht, heb je al snel te maken met enorme contrasten. Oftewel een groot verschil tussen licht en donker. Het gevaar dat op de loer ligt is dat sommige delen in je foto te donker of te licht worden en de doortekening verloren gaat. Soms kan dat mooi zijn maar vaak is het juist mooier als er toch wat details te zien zijn in de donkdere en lichtere delen van een foto. Je camera heeft daar een handig hulpmiddel voor: het histogram.
Een histogram is een grafische weergave van de lichtwaarden in je foto, variërend van de donkerste tonen aan de linkerkant tot de lichtste tonen aan de rechterkant. Het kan je helpen om te beoordelen of je foto correct is belicht en of er sprake is van overbelichting of onderbelichting. Bij het fotograferen met tegenlicht is het histogram een onmisbaar instrument, omdat het je in staat stelt om de belichting aan te passen en de details in zowel de schaduwen als de hooglichten te behouden.
Met deze stappen maak je optimaal gebruik van je histogram:
1. Activeer het histogram op je camera
Gebruik de handleiding van je camera om te leren hoe je het histogram op het scherm kunt weergeven terwijl je fotografeert. Vaak kun je dit ook op internet vinden.
Hieronder zie je een histogram op de camera. Je ziet er zelfs vier. De bovenste is het belangrijkste omdat deze alleen over de helderheid gaat in de foto. De gekleurde histogrammen geven de helderheid per kleurkanaal aan. Deze zijn wat minder relevant voor het beoordelen van de belichting.
2. Controleer het histogram
Zodra je het histogram zichtbaar hebt, maak je een testopname. Bekijk het histogram en let op de verdeling van de gegevens. Een evenwichtig histogram heeft gegevens die over het hele bereik lopen, zonder dat er pieken aan de uiteinden zijn.
Als je histogram aangeeft dat de gegevens geconcentreerd zijn aan de rechterkant, wat wijst op overbelichting, moet je de belichting verminderen. Dit kan worden bereikt door het aanpassen van de sluitertijd, diafragma of ISO-waarde. Als het histogram juist naar links is verschoven, wat wijst op onderbelichting, verhoog dan de belichting door dezelfde instellingen aan te passen. Het is vooral belangrijk dat de piek van het histogram het uiteinde niet raakt. Anders gaan details verloren.
Hieronder zie je een drie verschillende belichtingen van hetzelfde onderwerp. De middelste foto is goed belicht. Bij de eerste foto gaan de details in de schaduwen verloren. In het water ris nauwelijks nog reflectie zichtbaar. Bij de derde foto gaan juist de details in de lucht verloren. In het histogram zie je dat de piek tegen de kant aan zit en dan weet je dat er details verloren gaan.
Wanneer de tinten in het histogram iets naar links of rechts van het midden zitten is dat niet erg. Bovendien ligt het eraan wat je onderwerp is. Maak je een foto van een witte auto, dan is het logisch dat het histogram rechts van het midden piekt. Wat je in elk geval moet voorkomen is dat de piek tegen de kant aan zit. Dus tegen het wit of zwart. Als dat het geval is, dan gaan de details verloren in de lichte of donkere delen van je foto.
Er zijn wel een uitzonderingen. Soms is het juist mooi om een foto wat over- of onder te belichten. Kijk maar eens naar het onderstaande voorbeeld. De onderstaande foto maakte ik in New York City. Wat je op de foto ziet is het dak van het beroemde WTC-metrostation. Een situatie waar ik te maken heb met tegenlicht. Alles wat wit is op deze foto zijn de raampartijen. Ik heb de foto bewust flink lichter gemaakt om de nadruk te leggen op de dakconstructie. Had ik dat niet gedaan, dan zou je de wolkenlucht zien met een silhouet van het dak. Maar zo vond ik hem mooier. In dat geval is het niet erg dat de piek in het histogram rechts tegen de kant zit.
3. Pas de belichting aan
Door het histogram te gebruiken bij het fotograferen met tegenlicht kun je voorkomen dat je foto’s over- of onderbelicht zijn, en kun je de details in zowel de hooglichten als de schaduwen behouden. Kijk goed hoe je de foto graag wilt hebben en of de piek in het histogram niet tegen de kant aan zit wanneer je graag de doortekening wilt behouden in de hoge lichten of de schaduwen. Pas de belichting aan als dat nodig is.
Overweeg om een HDR-foto te maken
Bij het fotograferen met tegenlicht heb je al snel te maken met grote contrasten. Om die contrasten te overbruggen, kun je overwegen om een HDR foto te maken. Ik heb eerder al eens een blog geschreven over de HDR-techniek en deze kun je hier lezen. Hieronder een kort stappenplan voor het maken van een HDR-foto bij tegenlicht.
1. Plaats je camera op een stevig statief
Om consistente foto’s te maken voor een HDR (High Dynamic Range) compositie, is het belangrijk om trillingen of beweging te minimaliseren. Gebruik daarom een statief om je camera stabiel te houden. Wanneer je camera zou bewegen tijdens het maken van de HDR-foto, dan heb je kans dat je de foto’s niet goed kunt samenvoegen in de beeldbewerking.
2. Kies je belichtingsreeks
Bij tegenlichtsituaties met een groot verschil tussen lichte en donkere gebieden, moet je een reeks belichtingen maken om alle details vast te leggen. Neem minstens drie foto’s met verschillende belichtingen: een onderbelichte, een normaal belichte en een overbelichte opname.
Vaak hebben camera’s ook een functie die bracketing heet. Daarmee maakt de camera automatisch een reeks van bijvoorbeeld vijf foto’s met verschillende belichtingen. De camera maakt dan één foto met een normale belichting en dan twee over- en onderbelichte foto’s. Hoe groter het contrast is in het beeld, hoe meer foto’s je moet maken. Maar je kunt er nooit te veel maken. Dus bij twijfel kun je het beste iets te veel dan te weinig foto’s maken.
3. Maak de opnames
Fotografeer de belichtingsreeks met de instellingen die je hebt gekozen. Zorg ervoor dat de compositie en het onderwerp tijdens het fotograferen niet veranderen. Anders kun je later in de problemen raken bij het samenvoegen van de foto’s in de beeldbewerking.
4. Combineer de foto's tot een HDR-beeld
In de nabewerking laat je de foto’s met de verschillende belichtingen samenvoegen tot een beeld. Daarvoor kun je speciale HDR-software gebruiken maar ook gebruik maken van gewone beeldbewerkers waar deze functie ingebouwd zit. Daarbij kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van Adobe Lightroom Classic, Photoshop, Photomatix (deze is speciaal voor HDR-fotografie gemaakt) of andere HDR-software om de verschillende belichtingen samen te voegen tot één foto met een hoog dynamisch bereik.
5. Pas de HDR-instellingen aan
Wanneer de software de foto’s samen heeft gevoegd tot een HDR-foto, kun je deze nog verder verbeteren. Speel met de instellingen voor belichting, contrast, verzadiging en andere parameters om de gewenste uitstraling van je foto te bereiken.
Je hebt nu een foto met tegenlicht zonder dat er details in de hoge lichten verloren zijn gegaan. Iets wat je met een enkele foto niet zal lukken.
Kies het juiste moment van de dag
Tijdens het gouden uur, kort na zonsopgang of voor zonsondergang, is het licht zachter en warmer, wat het tegenlicht verzacht en een magische sfeer aan je foto’s toevoegt. De lage zonnestralen zorgen voor lange schaduwen en een prachtig kleurenpalet.
Als je een foto met tegenlicht wilt maken op klaarlichte dan kan dat ook. Je zult dan op zoek moeten gaan naar bijvoorbeeld tunnels of parkeergarages zodat je zelf in het donker staat. De onderstaande foto heb ik gemaakt in New York waarbij ik in een tunnel stond. De tunnel zelf is hier een soort silhouette en dat zorgt ervoor dat de aandacht goed naar de onderwerpen aan het einde van de tunnel gaat.
Wees niet bang om fouten te maken
Fotograferen met tegenlicht vereist vaak enige oefening. Experimenteer en leer van je fouten. Neem de tijd om de effecten van verschillende camera-instellingen en composities te begrijpen. En bovenal, wees geduldig; soms wacht je op het perfecte moment, zoals een vogel die voorbij vliegt of een plotselinge lichtstraal die je foto transformeert.
Met deze uitgebreide tips en door te blijven experimenteren, zul je in staat zijn om de uitdagingen van fotograferen met tegenlicht te overwinnen en prachtige beelden vast te leggen.
Vogels fotograferen met tegenlicht
Wanneer je vliegende vogels gaat fotograferen, heb je bijna altijd te maken met tegenlicht. Je staat als fotograaf op de grond en dan heb je bijna altijd de lucht als achtergrond wanneer je vogels tijdens hun vlucht fotografeert. Gelukkig is het vrij simpel op te lossen. Door simpelweg de foto’s wat te overbelichten zorg je ervoor dat de vogel goed belicht is en de details goed zichtbaar blijven. Om te voorkomen dat de lucht te licht wordt, kun je het histogram van je camera gebruiken.
Soms kan tegenlicht ook goed werken bij het fotograferen van vogels. Kijk maar eens naar het project Spreeuwendans van Erik Hijweege. Erik legde de spreeuwen vast vlak voordat de zon onder ging. De spreeuwen vliegen dan in een grote groep door de lucht, wat ze minder kwetsbaar maakt voor roofvogels. Door het tegenlicht zie je duizenden silhouetten van de spreeuwen op de foto’s. Dit schouwspel heeft Erik prachtig vastgelegd.
Portret fotograferen met tegenlicht
Wanneer je portretfoto’s maakt, dan kan tegenlicht zowel je vriend als vijand zijn. Over het algemeen is tegenlicht de beste belichting bij portretten wanneer je deze buiten maakt. Dat klinkt misschien wat onlogisch, maar dat valt best wel mee. Wanneer de zon fel schijnt en je fotografeert iemand met de zon in je rug, dan zal de persoon die je fotografeert als snel gaan knijpen met de ogen. Die persoon kijkt namelijk tegen het licht in. Vaak is het dan het mooiste om je model zo te plaatsen dat de zon schuin van achteren komt. Vaak werkt dat het beste maar het is ook afhankelijk van hoe fel de zon is en of je de schaduwen kunt oplichten met bijvoorbeeld een reflectiescherm.
Fotograferen met tegenlicht is uitdagend maar als je het goed toepast kun je er de mooiste foto’s mee maken. Het is vooral een kwestie van goed kijken en veel experimenteren met het ligt. De voorbeeldfoto’s uit deze blog helpen je om inspiratie op te doen zodat je zelf ook de mooiste foto’s kunt maken met tegenlicht. Veel succes als je zelf gaat fotograferen!